هوش مصنوعی در روانشناسی نزدیک به انقلابی بزرگ است

شاید خیلی از ما فیلم های گوناگونی در مورد هوش مصنوعی و کاربردهای آن دیده باشیم. فیلم هایی همچون هوش مصنوعیِ اسپیلبرگ و یا فیلم او(Her) که در آنها چشم اندازی از تأثیر هوش مصنوعی در زندگی انسان به چشم می خورد. امروز که برای شما در حال نوشتن این نوشته هستم هزاران کدنویس در حال تمرین دادنِ برنامه ها هستند. کسی چه می داند شاید همین الان الگوریتم جدیدی برای کشف الگو های پنهان در داده ها تدوین شده باشد و ما روز به روز شاهد رشد آن باشیم.

هوش مصنوعی در چه جنبه هایی به روانشناسی کمک خواهد کرد؟

امروز که برای شما در مورد این حوزه یعنی ارتباط هوش مصنوعی و روانشناسی می نویسم به راستی که از تحقیقات انجام شده در زمینۀ کاربردهای هوش مصنوعی برای بیماری های جسمی و روانی شگفت زده هستم. من مجبور بودم برای موضوع پایان نامه ام حجیم عظیمی از تحقیقات این حوزه را مطالعه کنم. کاری که همچنان هم البته مشغول آن هستم. به همین خاطر خواستم تصویری را که از تحقیقات این حوزه در ذهنم شکل گرفته است با شما به اشتراک بگذارم تا بیش از پیش اگر علاقه مند به این حوزه هستید دربارۀ آن بدانیم و همینطور من هم با کامنت هایتان از شما یاد بگیرم.

کاربرد های هوش مصنوعی در روانشناسی

در حوزه پیشگیری بهداشت روان

این خیلی مهم است که هوش مصنوعی را در ذهنمان از ماشین ها جدا کنیم. هوش مصنوعی چیزی فراتر از صرفاً ماشین ها یا ربات ها هستند. ماشین ها و رباط ها البته که همیشه همگام این حوزه بوده اند اما صرفاً همۀ کلیدواژۀ هوش مصنوعی را در بر نمی گیرند و همۀ آن را تعریف نمی کنند. هوش مصنوعی تقریباً مثل مغز ربات ها هستند که خیلی اوقات به وسیله ماشین ها کارشان را پیش می برند و از آن ها به عنوان یک کالبد استفاده میکنند. همینطور بخش بزرگی از کاربرد هوش مصنوعی در زمینه تحقیق و پژوهش است. تحقیقاتی از نوع بیشتر پیش بینی . یکی از مهمترین بخش هایی که هوش مصنوعی امروز با روانشناسی دست در دست هم دارند در زمینه همین پیش بینی هاست.

پیشگیری از خودکشی

یکی از زیر مجموعه های هوش مصنوعی که یادگیری ماشین نام دارد مجموعه الگوریتم هایی هستند که می توانند از داده ها یادبگیرند و ریسک خطر را مثلا در حوزه خودکشی تخمین بزنند. فرض کنید بیمارستانی دو سال است که در حال داده جمع کردن از مراجعانی است که افکار خود کشی دارند و یا اقدام به خودکشی کردند.

اگر شما اطلاعات دیگری مثلا در مورد سن آن ها، میزان مصرف دارو های آن ها، طبقه اجتماعی آن و … داشته باشید این امکان وجود دارد که الگوی پنهانی با توجه به متغییر های جمع آوری شده شما وجود داشته باشد که بتواند متغیر وابسته شما یعنی اقدام به خودکشی را پیش بینی کند. این تقریبا یکی جدیدترین و نواورانه ترین کارهایی بوده که در سال های اخیر انجام شده. تعدادی از تحقیقات تخمین های خوبی از ریسک خودکشی با توجه به صدای افراد یا توییتر های آن ها و عکس های آنها در اینستاگرام به دست آورده بودند.

برای دیدن یه مقاله خوب توی این زمینه روی اینجا کلیک کنید و مقاله زیر هم یه کار خوب توی این زمینه بوده

اگر ما بدانیم چه کسی میخواهد اقدام به خودکشی کند یا حداقل ریسک بالایی برای این کار دارد می توانیم پیشگیری کنیم و این دقیقا همان چیزی است که روانشناسی سال هاست به آن نیاز دارد تا هزینه های درمان را کاهش دهد.

پیش گیری از افسردگی و سایر بیماری های روانی

به دلیل شیوع بالای افسردگی در دنیا و در ایران تحقیقات در این حوزه معمولا جزو اولویت های پژوهشی سازمان ها و مراکز تحقیقاتی به حساب می آیند و به همین خاطر تعداد زیادی تحقیق در این حوزه داریم که به دنبال یافتن الگورتیم ها و ویژگی هایی هستند که بهترین تخمین را از ابتلای افراد به افسردگی بدهند. برای بیماری های دوقطبی، اخلالات سلوک و ضداجتماعی و اختلالات اضطرابی در این زمینه کار هایی انجام شده است که با پیشرفت روز افزون این حوزه به یکی از کمک کننده ترین حوزه ها تبدیل خواهد شد.

هوش مصنوعی در حوزه تشخیص

خیلی از اوقات افرادی که دچار ناراحتی های روانی هستند به روانشناسان مراجعه نمی کنند. این میتواندبه دلیل وجود انگ در این باره باشد میتواند به دلیل هزینه ها و … باشد که افراد برای گرفتن خدمت سلامت روان مراجعه نمیکنند اما در عین حال این افراد امکان دارد در مثلا شبکه های اجتماعی خود در مورد مشکل خود صحبت کنند. این برای روانشناسان خیلی مفید خواهد بود که به بخش بزرگی از دیتاها که جای دیگری امکان دارد باشند توجه کنند و از آن ها اطلاعات خوبی به دست آورند.

در این زمینه دسته بندی هاییی که حوزه یادگیری ماشین میتواند برای روانشناسان انجام دهد به شدت مفید خواهد بود. این که مثلا در حوزه افسردگی دیتا ها دسته بندی شوند تا افرادی که در دسته: نیاز به کمک فوری قرار می گیرند سریعا شناسایی و غربال شوند میتواند کمک بزرگی در این زمینه به ما باشد. مقاله زیر یک نمونه از این تحقیقات است.

مشکلات حوزه هوش مصنوعی در روانشناسی ایران

با تمام کار های جدید و نویی که در دنیا در این زمینه انجام شده است و همینطور جوان های با استعداد ایرانی که در این زمینه در گوشه و کنار کارهایی انجام داده اند اما همچنان نیاز داریم تا در ایران چند مشکل اساسی را حل کنیم.

رشته ها باید در این زمینه با هم همکاری کنند

امروز در دنیا مفهوم فناوری های همگرا مطرح است. مفهومی کاملا تغییر رویکرد علمی جهانی به مسئله علم است به این معنا که در این دوران بیش از هر چیزی برای یک جهش در علم نیاز به همکاری های علمی داریم مسئله ای که در ایران هنوز نیاز به کار دارد. البته که مراکز تحقیقات خوبی در ایران هستند مثل مرکز تحقیقات بهداشت روان دانشگاه ایران، آزمایشگاه نقشه برداری مغز و .. که هیئت علمی های خوبی در زمینه های گوناگون با هم همکاری میکنند اما در سطح گسترده تر دانشگاهی متاسفانه در این زمینه مشکل داریم و این دقیقا همان پایه ای است که تحقیقات در این حوزه هوش مصنوعی در روانشناسی نیاز به آن دارند

نیاز به وجود جمع آوری داده ها

توجه به دیتاست ها و جمع آوری های هدفمند در این زمینه یکی کمبود هایی است که در حوزه روانشناسی در ایران داریم. این شاید به این دلیل است که وجود داده ها و اهمیت جمع آوری داده ها هنوز برای روانشناسان در ایران چیزی مهم به حساب نمی آید و هنوز اهمیت آن درک نشده است. بدون وجود یک سری داده عملا نمیتوان در حوزه های گوناگون از کاربرد های هوش مصنوعی کمک گرفت.

هوش مصنوعی و روانشناسی شناختی

ستاد علوم و فناوری های شناختی و همینطور پژوهشکده فناوری های همگرا در تهران یکی از بهترین مکان هایی هستند که در حوزه همکاری بین رشته ای در حال کارهایی به شدت ارزشمند هستند. علوم شناختی پس از دهه هشتاد میلادی روز به روز همکاری اش را در زمینه های گوناگون به خصوص با مهندسان پزشکی و مهندسان کامپیوتر و امروز با دانشمندان علوم داده افزایش داده است. به همین خاطر ارتباط بین کاربرد های هوش مصنوعی مثل یادگیری ماشین به شدت در این دوران مورد توجه بوده است برای اطلاعات بیشتر در این زمینه میتوانید به سایت پژوهشکده فناوری های همگرا مراجعه کنید

آیا هوش مصنوعی میتواند جایگزین روانشناس شود؟

این یکی از آن سوال هایی است که هنوز خیلی چیز زیادی درباره آن نمیدانیم چرا که نیاز به این دارد که ببینیم تحقیقات در این زمینه تا کجا پیش خواهند رفت و سیر تحقیقات چه هدفی را برای خودش تعیین کرده است. چیزی که فعلا میدانیم این است که اگز مسیر کلی این حوزه را ببینیم و چیزی برای پایان آن متصور شویم باید تا حدی به این سوال جواب مثبت دهیم ینی وقتی شما به سیر پژوهش در این زمینه نگاه میکنید چشم اندازی برای رسیدن به تشخیص های خودکار پیدا خواهید کرد نمونه اش طرح تحقیقاتی است که دکتر رضا رستمی در ایران با کمک بنیاد ملی نخبگان در حال انجام است. اما مسئله اساسی این است که ما میتوانیم بگوییم ماشین ها تا حدی تشخیص روانپزشکی را انجام دهند اما سوال مهم تر این است که آیا درمان هم میتوانند بکنند؟ شاید سوال اصلی درمان است نه تشخیص. اگر درمان را مد نظر قرار دهیم میتوانیم بگوییم که نه!، راه درازی در این زمینه در پیش داریم تا یک ربات روانشناس شود.

سخن آخر

این نوشته از آن نوشته هایی خواهد بود که من مدام باید به روز رسانی کنم چرا که سرعت تغییرات در این حوزه روز به روز افزایش پیدا میکند و ما با نوآوری های به شدت جدید مواجه میشویم. چیز هایی که من امروز در این باره گفتم چیز هایی بود که تا به امروز میدانم اگر شما هم دانشجو روانشناسی هستید و یا دانشجوی داده کاوی و یا هر رشته ای و علاقه مند هستید به کار تحقیقی در این حوزه میتوانید با من در قسمت کامنت ها در ارتباط باشید 

من همیشه همینجا هستم…

چاپ مقاله ام در زمینه هوش مصنوعی و روانشناسی در ژورنال Heliyon

من این مقاله ای را که شما در حال خواندن آن هستید حدود دوسال پیش نوشته ام زمانی که دانشجو بودم. از این جا به بعد مقاله را در روز ۱۱ بهمن ۱۴۰۲ دارم می نویسم. از همان ابتدا میدانستم که این نوشته از جمله نوشته هایی خواهد بود که مدام میتواند به روزرسانی شود. به همین خاطر بود که در پاراگراف اخر گفتم در مورد به روزرسانی آن گفتم.

امروز که در حال نوشتن برای شما هستم حدود یک سال میگذرد که از چاپ مقاله خودم در زمینه پیش بینی خشونت خانگی با استفاده از مدلسازی با یادگیری ماشین می گذرد. میدانم شما که در حال خواندن این مقاله هستید احتمالا دانشجو یا پژوهشگر این حوزه قلمداد میشوید که گوگل راهتان را به من کشانده است. اما جای درستی هستید نگران نباشید. بسیاری از افراد قدرت داده ها و حجم انها و یادگیری در مورد انها را به خصوص در حوزه روانشناسی دست کم میگیرند به خصوص در حوزه رواندرمانی اما شما که دانشجو هستید یا پژوهشگر باید حواستان به پیشرفت این حوزه در رشته خودمان باشد.

اگر مقاله ام را خواندید و علاقه مند هستید تا در مورد ان با هم صحبت کنیم و یا در این زمینه به عنوان پژوهشگر همکاری داشته باشیم باز هم تاکید میکنم که من بسیار خوشحال خواهم شد که در کامنت ها با شما آشنا شوم و اگر جدی بودید با هم حتی مقاله ای در این زمینه بنویسیم:) . چرا که نه ؟

برای خواندن مقاله کلیک کنید.

احتمالا این مقالات را دوست داشته باشید:

تجربۀ من از روانکاوی نوشتن درمان میکند( فواید خواندن و نوشتن) کنکور ارشد رشته روانشناسی روانشناسی هوش و انواع هوش