اهمیت روانشناسی کودک و نوجوان در چیست؟

این روزها از کسانی که قصد بچه دار شدن دارند یا والدین عزیزی که کودکان خردسالی دارند می شنویم که نگران تربیت کودک خویش هستند . آنها اعتقاد دارند با توجه به متنوع و گسترده شدن دنیای امروز ، میزان کنترل آنها بر فرزنداشان کمتر از گذشته است و البته این نگرانی به جا و قابل درک است.

اما در این نوشته ی کوتاه به این موضوع پرداخته میشود که روانشناسی کودک و نوجوان چیست و چه کمکی میتواند به ما بکند؟ و در این بین اشاره هایی به اختلالات رایج کودکان نیز میشود.

روانشناسی کودک و نوجوان

روانشناسی کودک و نوجوان شاخه ای از روانشناسی است که به پژوهش ، پیشگیری ، سنجش ، تشخیص و درمان علائم و نشانه های روانشناختی کودک و نوجوان می پردازد . همانطور از که تعریف این شاخه مشخص است وظیفه ی روانشناسی بالینی کودک و نوجوان صرفا درمان نبوده و در پیشگیری نیز نقش به سزایی دارد .

باید کودک را بشناسیم

اهمیت شناخت و کمک گرفتن از این شاخه زمانی بیشتر میشود که ما کودک خود را درک کنیم و بدانیم که کودک به دلیل کنترل و تسلط کمی که بر وقایع دارد مشکلات روانشناختی خود را متفاوت از بزرگسالان بروز می دهد. یعنی اغلب به صورت علائم و اشکالات بدنی مثل دل درد و حالت تهوع و… . کودکان نمی توانند به راحتی با محیط سازگار شوند پس وظیفه ماست که با افزایش آگاهی عوامل آزاردهنده را در کودکان پیدا کرده و به او کمک کنیم تا با شرایط موجود سازگار شود.

البته نکته ی قابل توجه این است که برخی علائم ویژگی خاص یه دوره ی تحولی و کاملا بهنجار است برای مثال بیقراری کودک زمانی که از والدین جدا میشود تا  ۳سالگی کاملا طبیعی می باشد و نباید آن را با اختلال اضطراب جدایی اشتباه گرفت.

یکی از رایج ترین اختلالات کودکی بیش فعالی است. کودکان بیش فعال نشانه های بی توجهی دارند که شامل :

۱- به جزئیات توجه نداشته و بی دقتی های فراوانی دارند .

2- در حفظ توجه به تکالیف مشکل دارند

3- در هنگام صحبت کردن گویی به حرف های شما گوش نمی دهند

4- به آموزش هایی که میبینند عمل نمی کنند

۵- تکالیفی که نیاز به حفظ تلاش دارد را دوست ندارند

6- وسایل ضروری برای انجام تکالیف را گم میکنند

7- به سرعت دچار حواس پرتی می شوند

۸- در فعالیت های روزانه فراموش کار هستند.

نشانه های بیش فعالی 

۱- دست ها و پاهای خود را بسیار تکان می دهند

۲- در اکثر مواقع صندلی خود را ترک می کنند

۳- در موقعیت های نامناسب میدوند و از دیوار بالا می روند

4- در اوقات فراغت و بازی کردن مشکلاتی دارند

5- مثل ماشین انرژی داشته و کار میکنند

۶- اغلب پرحرف هستند

۷- قبل از تمام شدن سوال دیگران شروع به پاسخ دادن میکنند

8- رعایت نوبت برای آنها دشوار است

۹- اغلب صحبت دیگران را قطع میکنند.

البته این معیارها برای تشخیص توسط والدین کافی نیست و صرفا زنگ خطری است که در صورت عدم توجه کارکرد اجتماعی ، خانوادگی ، تحصیلی و … کودک را میتواند دچار اختلال کند.

برای درمان این اختلال درمان های دارویی وجود دارد و آنچه در کنار درمان های دارویی و رفتاردرمانی بسیار موثر است آموزش رفتاری والدین است . در این آموزش ها مهارتهایی مثل دادن تقویت مثبت ، طراحی قوانین خانه ، استفاده از روش تنبیهی مناسب و چگونگی تهیه کارت گزارش روزانه ی خانه – مدرسه مشارکتی با معلم کودک در مدرسه آموزش داده میشود.

یک مشکل رفتاری بسیار رایج در کودکان مشکلات غذا خوردن است . یعنی ممکن است کودک بسیار کند غذا بخورد یا از سر میز غذا چندین بار بلند شود یا از غذا اغلب ایراد بگیرد و همین مشکلات باعث می شود کودک فرصت یادگرفتن مهارتهای تعاملی را سر میز غذا از دست داده و این فرصت تبدیل شود به زمان جنگ و ستیز میان والدین و کودک .

۳ راه حل مختصر برای رفع این مشکلات پیشنهاد داده میشود

۱- پاداش دادن به خوب غذا خوردن و رفتار مناسب بر سر میز غذا یعنی اگر که کودک مثلا از چنگال استفاده کرد یا میز غذا را ترک نکرد به او بگویید خیلی خوشحالم که مثل آدم بزرگها غذا میخوری . همین تمرکز بر رفتار مناسب کودک باعث میشود کودک متوجه شود که رفتار بد وی جندان سودمند نیست .

۲- محدود کردن وقت غذا . برای کودکانی که کند غذا میخورند میتوانید ساعت کوک کنید به مدت ۲۰ الی ۳۰ دقیقه و با او صحبت کنید که وقت وی با به صدا درآمدن ساعت به پایان میرسد و دیگر نمیتواند ادامه ی غذا را بخورد . اگر سر وقت غذای او به اتمام رسید حتما او را تشویق کنید.

۳- اختیار دادن محدود به کودکان . پیش از تهیه غذا برای کودک طرح گزینه کنید و برایش توضیح دهید که میتواند از بین چند غذای پیشنهاد شده یکی را انتخاب کند.

[irp posts=”3475″ name=”کودک درون چیست؟”]

اختلال بی اعتنایی مقابله ای

اختلال دیگری که در کودکان دیده میشود اختلال بی اعتنایی مقابله ای است . این اختلال در خانواده هایی شایع تر است که مراقبت از کودک به دلیل جا به جایی و تعویض سرپرست مختل شده یا شیوه تربیتی خانواده خشن و متناقض است. حتی اختلال بیش فعالی در کودکان با اختلال بی اعتنایی مقابله ای رایج تر است . در این کودکان علائمی مثل از کوره در رفتن ، مشاجره با بزرگسالان ، سرپیچی مستمر از قواعد بزرگسالان ، به صورت عمدی موجب ناراحتی دیگران شدن  ، سرزنش دیگران به دلیل بدرفتاری خود ، حساس و زودرنج بودن ، اغلب خشمگین و اوقات تلخ بودن ، کینه توز و انتقام جو بودن دیده میشود .

از آنجایی که این اختلال در بافت خانواده شکل می گیرد ، درمان نیز اغلب در بافت خانواده اتفاق می افتد .

عوامل زمینه ساز آن میتواند مشکلات دلبستگی ، والدین سهل انگار ، والدین قدرت طلب ، والدین مشاجره گر ، والدین با مشکلات روانشناختی و مصرف الکل و مواد مخدر و… باشد.

به طور کلی نگرانی افراد از تربیت کودکان خود و دچار شدن کودکان به این اختلالات در دنیای گسترده و متنوع امروز کاملا طبیعی است اما با اطمینان می توان این نوید را داد که با افزایش آگاهی و علی الخصوص ایجاد محیطی امن در خانواده از بسیاری مشکلات میتوان پیش گیری کرد و بسیاری از مشکلات موجود را کاهش داد .

در بخش ارسال دیدگاه پایین صفحه میتوانید سوالات خود را با ما در میان بگذارید تا میثم صالحی مدیر سایت و یا نویسنده ها به آن پاسخگو باشند..

احتمالا این مقالات را دوست داشته باشید:

اهمیت نقش والدین در شخصیت کودک نهی های والدین در شخصیت کودک (اریک برن) کودک درون چیست؟ چند نکته روانشناسی کودک در تربیت کودکان